Μπορούν οι άνθρωποι να εκπαιδευτούν όπως τα σκυλιά;

Κωνσταντίνος Γκούτης 1 Μαρτίου 2019 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

Σχετικά Άρθρα

Ο Ivan Pavlov ήταν ένας Ρώσος φυσιολόγος και γιατρός. Το πιο γνωστό του επίτευγμα είναι το πείραμα για το φαινόμενο των εξαρτημένων ανακλαστικών. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζει το πως ένα ερέθισμα μπορεί να πυροδοτήσει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, μια απάντηση, στο συγκεκριμένο ερέθισμα. Αν αυτή η αλληλουχία ερεθίσματος και απάντησης επαναληφθεί τότε ο εκάστοτε οργανισμός θα παράγει πάντα την ίδια αναγκαία απάντηση σε εκείνο το ερέθισμα.

Το πείραμα!

Ο Pavlov κατέληξε στο παραπάνω συμπέρασμα κατά τύχη. Αρχικά, μελετούσε ζητήματα που αφορούσαν την πέψη, πειραματιζόταν με σκύλους για να δημιουργήσει μια νέα μέθοδο συγκέντρωσης και μέτρησης του παραγόμενου σάλιου κατά την διάρκεια διατροφής του σκύλου. Καθώς καταπιανόταν με αυτό, παρατήρησε ένα άλλο φαινόμενο.

Τα σκυλιά ταΐζονταν από τους βοηθούς του, οι οποίοι φορούσαν πάντα άσπρες ρόμπες. Τα σκυλιά είχαν συνδυάσει αυτές τις άσπρες ρόμπες με το φαγητό, έτσι κάθε φορά που τις έβλεπαν παρήγαγαν σάλιο είτε ήταν ώρα φαγητού είτε όχι. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του πειράματος.

Φήμες λένε πως ο Pavlov χρησιμοποιούσε κουδούνια.

Από την βιογραφία του μαθαίνουμε βεβαία πως χρησιμοποιούσε έναν μετρονόμο. Τον οποίο έθετε σε λειτουργία πριν από την ώρα του φαγητού. Αυτό το έκανε επανειλημμένα αρκετές φορές. Μέσω της επανάληψης τα σκυλιά είχαν συνδυάσει στο μυαλό τους τον ήχο του μετρονόμου με το επερχόμενο τάισμα. Κάθε φορά που άκουγαν το κουδούνι άρχιζαν να εκκρίνουν σάλια περιμένοντας το φαγητό, ακόμα και αυτό δεν ερχόταν ποτέ.

Συμπερασματικά οι σκύλοι μπορούν να εκπαιδευτούν και να συνδυάσουν ερεθίσματα όπως τον ήχο του μετρονόμου με κάποιες ασυνείδητες λειτουργίες του οργανισμού τους όπως η έκκριση σάλιου.

Μήπως και οι άνθρωποι μπορούν να εκπαιδευτούν με τον ίδιο τρόπο;

Αυτό το ερώτημα ήθελε να λύσει και ο γιατρός Jay A. Gottfried του τμήματος της νευροαπεικόνησης στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Έκανε ένα παρόμοιο πείραμα με αυτό του Pavlov αλλά με ανθρώπους αυτή την φορά. Στο πείραμα αυτό συμμετείχαν 13 εθελοντές νεαρής ηλικίας. Οι οποίοι έχαιραν άκρας υγείας με το κοινό χαρακτηριστικό πως τους άρεσε η γεύση του φυστικοβούτυρου και της βανίλιας.

Οι εθελοντές δεν γνώριζαν αρχικά τον σκοπό του πειράματος. Είχαν στο μυαλό τους πως θα έπαιρναν μέρος σε ένα πείραμα για την εκμάθηση χειρισμού υπολογιστών έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι απροκατάληπτο. Το πείραμα διαρκούσε 8 λεπτά για κάθε εθελοντή. Η διαδικασία ήταν η εξής: οι εθελοντές βρίσκονταν μέσα σε έναν μαγνητικό τομογράφο. Ενώ τους έδειχναν διάφορες εικόνες και στη θέαση κάποιων συγκεκριμένων εικόνων έβαζαν κάτω από την μύτη τους μυρωδιά από βανίλια και φυστικοβούτυρο. Αυτό επαναλήφθηκε αρκετές φορές. Οι εθελοντές, λοιπόν, έφτασαν στο σημείο να έχουν συνδέσει ασυνείδητα συγκεκριμένες εικόνες με την μυρωδιά της βανίλιας και του φυστικοβούτυρου.

Κάθε φορά που τους έδειχναν αυτές τις εικόνες χωρίς αυτή την φορά να τους βάζουν κάποια μυρωδιά κάτω από την μύτη τους. Μέσω του μαγνητικού τομογράφου φάνηκε πως κάποια τμήματα του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με τα ανεπεξέργαστα ερεθίσματα των αισθήσεων άρχιζαν να φωτίζονται.

Αυτό το πείραμα μας δείχνει πως και ο δικός μας εγκέφαλος μπορεί να εκπαιδευτεί με τον ίδιο τρόπο όπως και του σκύλου σε συγκεκριμένα ερεθίσματα.

Ένα παράδειγμα μέσα από την καθημερινότητα.

Για να δει κανείς στη πράξη το συμπέρασμα των δυο πειραμάτων δεν χρειάζεται να είναι γιατρός. Επίσης, ούτε να έχει στη διάθεση του μαγνητικούς τομογράφους. Το μόνο που χρειάζεται είναι το κινητό του τηλέφωνο. Καθημερινά βρισκόμαστε στη θέση των σκυλιών από το πείραμα του Pavlov με την μόνη διαφορά πως αντί για φαγητό εμείς «εκκρίνουμε σίελο» στη σκέψη πως μας παραδόθηκε κάποιο μήνυμα αμέσως μετά αφού ακούσουμε τον χαρακτηριστικό ήχο των μηνυμάτων. Βέβαια όπως και στη περίπτωση των σκυλιών μπορεί το μήνυμα να μην έρθει ποτέ και ο ήχος να ακούστηκε από άλλο κινητό τηλέφωνο.

Παρόλα αυτά εμείς με το που ακούσουμε τον ήχο σαν υπνωτισμένοι, θα πιάσουμε ασυνείδητα το κινητό μας στα χέρια καθώς έχουμε συνδέσει τον συγκεκριμένο ήχο του κινητού με το μήνυμα.

Έχοντας αυτό στο μυαλό μας θα πρέπει να αναλογιστούμε εκτός από το πόσο μοιάζουμε με τα σκυλιά, το που βαδίζουμε σαν είδος και τι αλλαγές θα πρέπει να κάνουμε. Αφού μοιάζει αρκετά ανησυχητικό το ότι έχουμε συνδεθεί εγκεφαλικά με το κινητό μας τηλέφωνο.

Άραγε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα;

Σύνταξη: Κωνσταντίνος Γκούτης

Επιμέλεια: Χαρά Παναγιωτακοπούλου