Από αυτή την μέρα ξεκινάει η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής ή αλλιώς η Σαρακοστή και είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών.
Χαρακτηρίζεται ως Μεγάλη Σαρακοστή, καθώς η νηστεία διαρκεί 40 ημέρες όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Είναι το διάστημα της προετοιμασίας των Ορθοδόξων Χριστιανών για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα.
Την Καθαρά Δευτέρα το ελληνικό οικογενειακό τραπέζι περιλαμβάνει Σαρακοστιανά εδέσματα, όπως :
- την λαγάνα, η οποία είναι άζυμο ψωμί και παρασκευάζεται μόνο αυτή την ημέρα.
- τον ταραμά
- τον χαλβά
- θαλασσινά
- λαχανικά
- φασολάδα χωρίς λάδι.
Κύριο έθιμο της ημέρας πανελλαδικά είναι το πέταγμα του χαρταετού.
Μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται στην ύπαιθρο με σύμμαχό τους τον χειμερινό αέρα, όπου προσπαθούν να πετάξουν τον χαρταετό όσο πιο ψηλά μπορούν στον ουρανό.
Αυτή τη μέρα, πλήθος κόσμου μαζεύεται στην ύπαιθρο για να γιορτάσουν τα Κούλουμα.
Πρόκειται για τον υπαίθριο πανηγυρισμό της Καθαράς Δευτέρας. Το έθιμο της γιορτής αυτής δεν προσδιορίζεται χρονικά με σαφήνεια. Ωστόσο, πιθανολογείται ότι ξεκίνησε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Η προέλευση του ονόματος Κούλουμα δεν είναι γνωστή.
Κατά μερικούς προήλθε από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης cumulus που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος, υποδηλώνοντας έτσι το πολύ φαγοπότι με πολύ χορό, ή το τέλος της εορταστικής περιόδου της αποκριάς. Ειδικότερα, όμως, ο Α. Καμπούρογλου σημειώνει ότι ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη ιστορία οι Αθηναίοι columna, κόλουμνα, κούλoυμνα, κούλουμα. Ο ίδιος όμως προσθέτει ότι ο λόφος του Φιλοπάππου επί του οποίου βρίσκεται το Θησείο ονομαζόταν στην αρχή της εποχής του Όθωνα «τριάντα δυο κολώνες». Γι΄αυτό και οι Αθηναίοι πολίτες γιορτάζουν το έθιμο αυτό στον Λόφο του Φιλοπάππου.
Καλή Σαρακοστή και καλή κάθαρση σώματος και ψυχής!
Σύνταξη: Παναγιώτης Αβραμόπουλος
Επιμέλεια: Νάνσυ Αβραμοπούλου