Η πολιτική και η ατομική ελευθέρια είναι πιο εύκολο να διασαφηνιστούν.
Ανάλογα την κοινωνία που ζεις, αν δεν είσαι δούλος και αν μπορείς να συμμετάσχεις ενεργά στο πολιτικό ρου της χώρας με ψήφο και έλεγχο των εφαρμοστών της πολιτικής, τότε μπορείς να αποκαλείσαι ελεύθερος σε αυτούς τους τομείς.
Εκεί που τα πράγματα περιπλέκονται είναι στις εσωτερικές ελευθερίες. Γιατί είναι εύκολο να διακρίνεις αν βρίσκεσαι σε ένα απτό κελί, αλλά δύσκολο να αντιληφθείς το νοητό κελί του μυαλού σου. Αυτό το κελί δεν έχει κατασκευαστεί από τούβλα και κάγκελα. Είναι καμωμένο από τους φόβους, τις προκαταλήψεις και τις ανησυχίες, τα οποία σε κρατάνε δέσμιο και σαν άλλο Προμηθέα σου τρώνε τα σπλάχνα κάθε μέρα. Αυτό είναι ένα κελί από το οποίο δεν πρόκειται ποτέ μας να απεγκλωβιστούμε ώστε να αδράξουμε την ελευθέρια. Οι άνθρωποι είμαστε συνυφασμένοι με ό,τι μας καθιστά ψυχικά και πνευματικά ανελεύθερους.
Η ηθική ως χειροπέδη της ελευθέριας.
Ζούμε σε ένα τόσο εχθρικό για την ελευθέρια περιβάλλον που ακόμα και τα πράγματα που είναι υπεύθυνα για την προστασία μας μπορούν παράλληλα να μας φυλακίσουν. Η ηθική μας είναι ένα εξ’ αυτών. Αν και καθορίζει τις πρέπουσες ενέργειες για να υπάρχει μια ομαλή συναναστροφή μεταξύ των ανθρώπων δεν παύει να μας οριοθετεί. Μια οριοθετημένη ελευθερία, όμως, σταματά να είναι ελευθερία. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με τους νόμους και τις απαγορεύσεις. Ναι μεν θέτουν τα θεμιτά πρότυπα συμπεριφοράς, αλλά σε αποτρέπουν από τα όποια θέλω σου που ακόμα και αν είναι επικίνδυνα θα έπρεπε να είσαι ελεύθερος να τα ακολουθήσεις.
Ένας κόσμος με απόλυτη ελευθερία.
Ας φανταστούμε τώρα έναν κόσμο στον οποίο η ελευθερία κάθε ανθρώπου είναι απεριόριστη. Δεν υπάρχουν δεσμεύσεις ούτε κανόνες. Το μόνο που υπάρχει είναι τα θέλω σου, τα οποία μπορείς να πραγματοποιήσεις όποια και αν είναι, χωρίς φόβους και ενδοιασμούς.
Αυτό αν και φαντάζει ουτοπικό, το να μπορείς να κάνεις ό,τι θελήσεις και να δρας κατά το δοκούν, στην πραγματικότητα είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο θα πασχίζεις να ξυπνήσεις. Τα θέλω και οι επιθυμίες του ενός μπορεί να είναι καταστροφικά για κάποιον άλλον. Και αφού δεν θα υπάρχει κάποια ηθική ή νομική δύναμη ώστε να τα φιλτράρει, το επακόλουθο είναι να επικρατήσει ένας ψυχικός κανιβαλισμός γεμάτος εγκλήματα.
Για τους πιο ονειροπόλους ακόμα που αρέσκονται να κυνηγούν χίμαιρες ας φανταστούμε τον ίδιο κόσμο δίχως τα ανοσιουργήματα. Ακόμα και έτσι οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν να έχουν επιθυμίες και όνειρα στα οποία θα γίνονται σκλάβοι.
Κατά αυτόν τον τρόπο οδηγούμαστε στη συνειδητοποίηση πως η πραγματική ελευθερία δεν θα μπορέσει ποτέ να ανήκει στους ανθρώπους. Όπως και ο Σίσυφος που όταν ανεβάζει τελικά τον βράχο στην κορυφή του βουνού αυτή ξανά κυλάει κάτω ατέρμονα, έτσι και εμείς οι άνθρωποι κυνηγάμε την ελευθερία ενώ αυτή πάντα ξεμακραίνει όταν την φτάνουμε.
Ίσως δεν γεννηθήκαμε για να είμαστε ελεύθεροι.
Σύνταξη: Κωνσταντίνος Γκούτης
Επιμέλεια: Νάνσυ Αβραμοπούλου